Dış Ticaret Vesaiki ve Sınıflandırılması

Dış ticaret vesaiki, bir dış ticaret süreci öncesinde, sırasında ve sonrasında, bu işleme taraf olanların ve onların adına işlerini yürüten aracıların mevzuat veya kendi anlaşmalarının gereği olarak hazırladıkları belgeler setine verilen addır. Vesaik kelime anlamı olarak vesikalar (belgeler) anlamına gelmektedir. Vesaik kelimesi yerine bazen evraklar veya dokümanlar kelimeleri de kullanılır.

Dış ticaret işlemlerinde vesaik, içerisindeki belgeler ve düzenleme şekline bağlı olarak duruma  göre temsil ettiği ürünün kendisi kadar önemlidir. Ülke ve bölgelere göre farklılık göstermekle birlikte teorik olarak İhracatçı vesaiki elinde tuttuğu sürece ithalatçı ürünü gümrükten çekemez. Gümrük Kanunu’muza göre; gümrük işlemleriyle doğrudan ya da dolaylı olarak ilgili bulunan kişiler, bu işlemlerle ilgili belgeleri beş yıl süre ile saklamak zorunda olmaları da vesaikin önemini vurgulamaktadır.

Vesaikin düzenlenmesinde yapılacak hatalar; malın kontrolden çıkması, bedelsiz teslim edilmesi veya  malın ihraç gümrüğünden çıkarılamaması, ithalat işlemlerinin yapılamaması ve ödemelerin yapılamaması gibi önemli sorunlar oluşturabilir. Dahası bu sorunları çözmek için; para ve zaman harcanması, hatta uğranılan maddi zararın ötesinde ihracatçı ve müşteri arasındaki ilişkilerin olumsuz yönde etkilenmesi gibi durumlarla da sıklıkla karşılaşılmaktadır.

Dünya ticaretinde kullanılan dış ticaret vesaikinin bazıları uluslararası anlaşmalar ve teamüller gereği standart olmasına rağmen, birçoğu da farklı içeriğe sahiptir. Dahası, dış ticarette kullanılan belgelerin sayısı, tarafların ticari talepleri, malın özellikleri, tarafların ülkelerinin mevzuatı, taşıma ve ödeme yöntemlerine göre de farklılık göstermektedir.

Tüm dünyada ticaretin kolaylaştırılması çabalarının bir uzantısı olarak, kağıt evrakların yerine e-belgelerin kullanılması da oldukça hızlanmıştır. Bu anlamda Birleşik Krallık’ta e-belgenin, kağıt belgenin tüm fonksiyonlarını yerine getirdiğine ilişkin mevzuat değişikliği, blok zincir ile deniz taşımacılığı e-belge çalışmalarının özellikle dünyada gelişme göstermesi bu hızlanmaya örnek olarak verilebilir. Türkiye’de 2007 yılında Gümrük Müsteşarlığı, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı ile Türk Standardları Enstitüsü (TSE) arasında “Dış Ticarette e-Belge projesi’ protokolü ile belgelerin azaltılması ve elektronik ortama taşınması projesi başlatılmış ve oldukça iyi bir düzeye gelmiştir.

Dış ticarette kullanılan dokümanlar, orijinal (Original) ve kopya (Copy) halinde veya birkaç orijinal, birkaç kopya şeklinde (Multiple documents) üretilebilirler. Vesaikin orijinal ve kopya sayısı, tarafların ve mevzuatlarının özelliklerine göre değişmektedir.

Dış ticarette kullanılan belgeler için dünyada detaylı bir sınıflandırma bulunmamaktadır.  Bununla birlikte Milletlerarası Ticaret Odası’nın 522 sayılı Tahsiller İçin Yeknesak Kurallar (Uniform Rules For Collections) Broşürünün 2/b maddesinde vesaik, mali vesaik ve ticari vesaik olarak ikiye ayrılmıştır. Anılan broşürde yer alan tanımlamalara göre “mali vesaik”, bono, poliçe, çek ve diğer ödeme belgeleri olarak; “ticari vesaik” ise, faturalar, taşıma belgeleri, emtia senetleri ve benzeri senetler ile mali olmayan diğer vesaik olarak tanımlanmaktadır.”

Aşağıda kapsayıcılık açısından uygun olacağı düşünülen iki ayrı sınıflandırma sunulmuştur. Bununla birlikte bu sınıflandırmalarda bir gruba giren belgenin, aynı zamanda diğer grup içerisinde yer alabilmesi de mümkündür. Örneğin ticari fatura hem resmi hem de ticari bir belgedir.

Dış Ticaret Vesaikinin Sınıflandırılması I

• Her İhracat-İthalat İşleminde Kullanılan Belgeler
• Ülkelere Göre Düzenlenen Belgeler
• Ürün Gruplarına Göre Düzenlenen Belgeler
• Taşıma Aracına Göre Düzenlenen Belgeler
• Sigorta Belgeleri
• Finansman Belgeleri
• Diğer Belgeler

Dış Ticaret Vesaikinin Sınıflandırılması II

• Temel Belgeler
• Dolaşım ve Menşe Belgeleri
• Taşıma Belgeleri
• Kalite, Standart ve Ürün Güvenliği Belgeleri
• Sigorta ve Finansman Belgeleri
• Diğer Belgeler

 

Yayın Tarihi: 24.02.2023

© Bu yazının telif hakkı Utrader’e ait olup, ancak kaynak gösterilmek suretiyle izinsiz olarak kullanılabilir, yayınlanabilir.