İlave Gümrük Vergisi Nereye Koşuyor!

İlave Gümrük Vergisi (İGV), özellikle 2020 yılının Nisan ve Mayıs aylarında yeni ürünlere de uygulanması ve teşvikli yatırımlar için de geçerli olması ile gündemde yer tutmaya başladı.

20 Nisan’da 3 bin, 11 Mayıs’ta 400 civarı, 20 Mayıs’ta da 859 ürüne daha yüzde 30’a kadar ilave gümrük vergisi getirilmesi ile birlikte son bir ayda ek gümrük vergisi getirilen ürün sayısı 4 bin 500’ün üzerine çıkmış oldu. Bu artış tartışılırken Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, itirazlara rağmen, ilave gümrük vergisinin gümrük vergisi olmadığını belirterek, teşvik belgeli yatırımcıların da bu vergiyi ödemeleri gerektiğini bildirdi. 

İlave gümrük vergisi uygulamasında esas olan malın menşeidir. Hatta eşyanın Gümrük Birliği ve Serbest Ticaret Anlaşması yaptığımız ülkelerden gelmesi yetmemekte; üretimin de anlaşma kapsamındaki bir ülkede gerçekleşmesi gerekmektedir. Örneğin; Avrupa Birliği ya da Türk menşeili olmayan ürünler ATR Dolaşım Belgesi ile Türkiye’ye ithal edilmiş olsa dahi bu ürünler için ilave gümrük vergisi ödenmektedir.

Aşağıdaki tablo, İGV’nin yıllar geçtikçe Türkiye’nin ithalatında ne kadar önemli bir yer tutmaya başladığını göstermektedir.  2020 verileri henüz yayınlanmamasına rağmen, 2019 yılı sonu itibariyle tahsil edilen gümrük vergisinin yaklaşık üçte ikisi kadar İGV ödenmekte ve İGV’nin toplam gümrük vergileri içerisindeki payı istikrarlı bir şekilde artmaktadır.

Tablo: İGV’nin Vergi Gelirlerindeki Yeri

	2014	2015	2016	2017	2018	2019
Gümrük Vergisi (GV)	4.866.912.888	5.648.894.209	6.039.329.584	7.647.888.581	8.711.700.964	8.896.194.412
İlave Gümrük Vergisi (İGV)	407.581.192	2.317.950.625	2.432.470.796	4.024.294.065	5.216.217.809	5.732.933.092
Toplam Gümrük Vergisi (TGV)	75.946.609.516	84.851.260.403	84.925.970.314	116.160.553.826	145.598.062.703	154.929.355.363
İGV/GV	8,37%	41,03%	40,28%	52,62%	59,88%	64,44%
İGV/TGV	0,54%	2,73%	2,86%	3,46%	3,58%	3,70%

Kaynak: Ticaret Bakanlığı verilerinden derlenmiştir.

 

AB İlerleme raporlarında sürekli olarak, İlave Gümrük Vergisi’nin Gümrük Birliği Anlaşması’nın ihlali olduğu vurgulanmakta ve Türkiye’nin “AB dışı ülkelerden yapılan ithalata uygulanan ilave gümrük vergileri de dâhil olmak üzere, ticaret engellerini ve eşdeğer uygulamaları kaldırması” gerekliliği işaret edilmektedir.

Teşvikli yatırımlarda da tartışma konusu olduğu üzere, ilave gümrük vergisinin ayrı bir vergi olup olmadığı yönündeki tartışmalarda Danıştay Yedinci Dairesi, (15.5.2018, E:2017/16, K:2018/2815) kararı ön plana çıkmaktadır. Danıştay, ilave gümrük vergisinin, ithal olunan eşya dolayısıyla 4458 sayılı Gümrük Kanununa göre alınan gümrük vergisinden ayrı bir vergi olmadığına; asıl verginin oranının artırılması niteliğinde olduğuna karar vermiştir. Bu açıdan bakıldığında mevcut gümrük vergisi oranlarında değişiklik yapılması niteliğinde olan ilave gümrük vergisinin koruma önlemi olarak nitelendirilmesi de mümkün değildir. Bu nedenle; Dünya Ticaret Örgütü Anlaşması eki Korunma Tedbirleri Anlaşmasına aykırılıktan da söz edilemez. Ancak bazı mahkemelerin farklı kararlar verdiği de not edilmelidir.

Dünyanın olağanüstü şartlardan geçtiği bu günlerde İGV kararları anlaşılabilir ancak, yukarıdaki tablodan da görüleceği üzere; Türkiye’nin kararlı bir biçimde bahse konu olan yıllarda İGV’nin etkisini ithalatta artırıyor olması, korumacı politikalara dönüş anlamına gelebilir.