Türkiye’de Dış Ticaret Üzerinden Alınan Vergiler ve Mali Yükler IV
I. İthalat Üzerinden Alınan Vergiler
Ticaret Politikası Önlemleri Kapsamındaki Mali Yükler
Ek Mali Yükümlülük
Türkiye’de ana düzenlemelerin üçünde ek mali yükümlülüğe atıfta bulunulmaktadır: Anayasa’nın 167. Maddesine göre; “Dış ticaretin ülke ekonomisinin yararına olmak üzere düzenlenmesi amacıyla ithalat, ihracat ve diğer dış ticaret işlemleri üzerine vergi ve benzeri yükümlülükler dışında ek mali yükümlülükler koymaya ve bunları kaldırmaya kanunla Cumhurbaşkanına yetki verilebilir.” 4458 Sayılı Gümrük Kanunu’nun 55. Maddesi de Gümrükçe Onaylanmış İşlem veya Kullanımlarda yasaklama veya kısıtlamalar koymaya ve farklı işlemler veya farklı tarifeler uygulamaya Cumhurbaşkanı’nı yetkili kılmıştır. Dış Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun’un 1. Maddesi ise Anayasa’nın ilgili maddesi üzerinden “Dış ticaretin, ülke ekonomisinin yararına düzenlenmesini sağlamak amacıyla ithalat, ihracat ve diğer dış ticaret işlemleri üzerine vergi ve benzeri yükümlülükler dışında ek mali yükümlülükler konulması ve kaldırılması, bu yükümlülüklere ilişkin esasların tespit edilmesi ve oluşan fonların kullanılması bu Kanun hükümlerine göre yürütülür.” ifadesini kullanmaktadır.
Yukarıdaki düzenlemelere istinaden Bakanlar Kurulunca 2007/11621 sayılı İthalatın Korunma Önlemi Uygulanması Hakkında Karar çıkarılarak belirli mallar için belli oranlarda ek mali yükümlülük getirilmiştir. Dahası 4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 3. maddesinde yer alan “ithalat vergileri” deyimi, a) Eşyanın ithalinde ödenecek gümrük vergisi ile diğer eş etkili vergiler” şeklinde tanımlanmış iken 5911 sayılı Kanun ile bu tanım kapsamına “ve benzeri mali yükler” ibaresi eklenmiştir.
Ek mali yükümlülük aşağıdaki durumlarda uygulanmaktadır:
1. Korunma önlemleri kapsamında ülke ayırımı yapılmaksızın uygulanması. Örneğin: aşağıdaki gibi diş fırçaları ithalatında ek mali yükümlülük)
2. AB STA’ları kaynaklı ek mali yükümlülük uygulaması: Bu kapsamda iki sorun (trafik sapması) ek mali yükümlülüğe sebep olmaktadır:
* AB’nin STA yaptığı ancak Türkiye’nin henüz anlaşma imzalamadığı ülkelerden AB üzerinden yapılan ithalata ek mali yükümlülük uygulaması: AB ile STA imzalayan bu ülkeler Gümrük Birliği Anlaşması’nın kullanarak Türk pazarına vergisiz mal satabilme imkanına, Türkiye’ye aynı tavizi vermeksizin kavuşabilmektedirler. Bu trafik sapması Türkiye’deki üreticileri zor duruma soktuğu için ek mali yükümlülük konulmaktadır. Örneğin aşağıdaki AB ile STA’sı bulunan ama Türkiye ile imzalamayan Meksika’nın ürettiği Volkswagen markalı binek otomobillerine getirilen ek mali yükümlülük
* Hem AB’nin hem de Türkiye’nin STA yaptığı ancak; Türkiye’nin ve AB’nin söz konusu ülkeye taviz tanıdığı malların farklılaşması nedeniyle ortaya çıkan tarife farkı nedeniyle konulan ek mali yükümlülük
3. Genelleştirilmiş Tercihler Sistemi kapsamında ek mali yükümlülük uygulaması: Gümrük Birliği çerçevesinde, Türkiye AB’nin tercihli ve otonom rejimlerini üstlenmek zorundadır. Bu bağlamda AB’nin GTS sistemini de üstlenmiştir. Türkiye ve AB’nin GTS sisteminde faydalanıcı ülkeler ve gümrük vergisi oranları arasında farklılıklar bulunmaktadır. Daha açık bir ifade ile Türkiye AB’nin GTS sisteminde taviz tanıdığı bazı ülkelere bu hakkı tanımamakta, AB’nin sisteme dahil ettiği bazı malları da “Diğer Ülkeler” grubunda vergiye tabi tutmaktadır. Bu nedenle Türkiye, GTS kapsamındaki birçok eşyanın AB ülkeleri üzerinden ATR Dolaşım Belgesi ile ithalatında 2018’den beri ek mali yükümlülük uygulamaktadır. Örneğin 2018/11799 sayılı ‘’Bazı Ürünlerin İthalatında Ek Mali Yükümlülük Tahsili Hakkında Karar’’
4. Gümrük Kanunu’nun 55/3. maddesine istinaden ülkemiz aleyhine haksız ticari yasaklama, kısıtlama koyan ülkelere karşılık olarak ek mali yükümlülük uygulanması: Örneğin aşağıdaki 2018/11973 Sayılı Karar’dan alıntı.
5. Belirli bir ürünün belirli amaçla kullanılması halinde ek mali yükümlülük uygulaması. Örneğin aşağıdaki 2016/9166 sayılı BKK
Bazen belirlenmiş ülkeler ve gümrük bölgeleri menşeli eşyanın Ek Mali Yükümlülük önlemi uygulamasından muaf tutulması amacıyla tarife kontenjanı açılmakta olduğu da not edilmelidir.
— Yazılarımızda yapay zeka ile üretilmiş metin ve çalışmalar kullanılmamaktadır —
Yayın Tarihi: 19.09.2023
© Bu yazının telif hakkı Utrader’e ait olup, ancak kaynak gösterilmek suretiyle izinsiz olarak kullanılabilir, yayınlanabilir.