Türkiye’de Dış Ticaret Üzerinden Alınan Vergiler ve Mali Yükler

4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 3. maddesinin 8. fıkrası ile 5607 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu’nun 2. Maddesi gümrük vergilerini tanımlamaktadır. Gümrük Kanunu’nda gümrük vergileri, “ilgili mevzuat uyarınca eşyaya uygulanan ithalat vergilerinin ya da ihracat vergilerinin tümü” olarak tanımlanırken; 5607 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu’nda bu vergilerin “Gümrük idaresi veya başka idarelerce, eşyanın ithali veya ihracına bağlı olarak uygulanan vergiler ile diğer malî yükümlülükleri” ifade ettiği görülmektedir.  

Görüldüğü üzere gümrük vergileri ithalata ve ihracata uygulanan vergilerinin tümünü kapsamaktadır. Bununla birlikte çoğu ülkede ihracata yönelik vergilerin çok sınırlı olduğu görülmektedir. Ülkeler ülkede arzı yetersiz olan malların yurtdışına çıkışını engellemek veya bazı ürünlerin tekel veya monopol gücünden faydalanmak amacıyla ihracatta gümrük vergisi uygulayabilir. Bunların dışında ülkeler ihracat yapılan karşı veya anlaşmalı ülkelerde haksız rekabet suçlamasına uğramamak ya da alıcı ülkelerin baskısı ile “gönüllü”! olarak ihracatlarına vergi uygulayabilirler. 

Gümrük Kanunu’nun 3. Maddesinin 9. ve 10. fıkraları ise ithalat ve ihracat vergilerini tanımlamaktadır. Söz konusu maddenin 9. fıkrasında ithalat vergilerinin “a) Eşyanın ithalinde ödenecek gümrük vergisi ile diğer eş etkili vergiler ve mali yükleri, b) Tarım politikası veya tarım ürünlerinin işlenmesi sonucu elde edilen bazı ürünlere uygulanan özel düzenlemeler çerçevesinde ithalatta alınacak vergileri ve diğer mali yükleri” ifade ettiği belirtilmektedir. 10. fıkrada ise “İhracat vergileri a) Eşyanın ihracatında ödenecek gümrük vergisi ile diğer eş etkili vergiler ve mali yükler, b) Tarım politikası veya tarım ürünlerinin işlenmesi sonucu elde edilen bazı ürünlere uygulanan özel düzenlemeler çerçevesinde ihracatta alınacak vergiler ve diğer mali yükler olarak tanımlanmaktadır.

Yukarıda tanımlarda AB ile TR arasındaki Gümrük Birliği Anlaşması’na dahil olmayan tarım ürünlerinin ayrı değerlendirildiği görülmektedir.

 Türkiye’de ithalat, ihracat ve serbest bölge işlemleri dolayısı ile ortaya çıkan vergiler ve mali yükler aşağıdaki gibi sınıflandırılabilir:

I. İthalat Üzerinden Alınan Vergiler

A. Temel Vergiler

• Gümrük Vergisi
• Damga Vergisi
• Katma Değer Vergisi (KDV)
• Özel Tüketim Vergisi (ÖTV)

 B. Ticaret Politikası Önlemleri Kapsamındaki Mali Yükler

• Dampinge Karşı Vergi
• Ek Mali Yükümlülük
• Sübvansiyona Karşı Telafi Edici Vergi (TEV)

 C. Eş Etkili Mali Yükler (Diğer Vergi ve benzerleri)

• Çevre Kirliliğini Önleme Fonu (Çevre Katkı Payı)
• Fikir ve Sanat Eserleri Kesintisi (Kültür Fonu)
• İlave Gümrük Vergisi (İGV)
• Kaynak Kullanımını Destekleme Fonu (KKDF)
• Madencilik Fonu
• Savunma Sanayii Destekleme Fonu
• Tek ve Maktu Vergi
• Toplu Konut Fonu (TKF)
• Türkiye Radyo-Televizyon Kurumu (TRT) Bandrol Ücreti
• Tütün Fonu

 II. İhracat Üzerinden Alınan Mali Yükler

• Dahilde İşleme Rejimi Kapsamında Alınan Telafi Edici Vergi (TEV)
• Destekleme ve Fiyat İstikrarı Fonu (DFİF)

III. Serbest Bölgeler Mali Yükü

• Serbest Bölge İşlem Fonu

 

 

— Yazılarımızda yapay zeka ile üretilmiş metin ve çalışmalar kullanılmamaktadır —

Yayın Tarihi: 01.09.2023

© Bu yazının telif hakkı Utrader’e ait olup, ancak kaynak gösterilmek suretiyle izinsiz olarak kullanılabilir, yayınlanabilir.