Utrader Bilgilendiriyor: Dünya Ticaretinin Finansal Hayat Damarı: SWIFT

Dünya Ticaretinin Finansal Hayat Damarı: SWIFT

Uluslararası ticaret dahil dünyadaki uluslararası ödemelerin çok büyük bir kısmı, genellikle SWIFT (Society for Worldwide Interbank Financial Telecommunication – Dünya Bankalararası Finansal Telekomünikasyon Birliği) kullanılarak muhabir bankalar aracılığıyla gerçekleştirilmektedir. Swift, merkezi Belçika’da bulunan, dünya çapında 2023 itibariyle 200’den fazla ülke ve toprak parçasındaki 11.000’den fazla banka, menkul kıymet kurumu ve işletmenin üyeliği ile oluşturulan ve bu kurumlar arasında güvenilir mesaj taşıyıcılık fonksiyonunu üstlenen bir kooperatiftir.

İngilizcede “hızlı” anlamına da gelen SWIFT; 1973’te Brüksel’de 15 ülkeden 239 bankayla kar amacı gütmeyen bir kooperatif olarak kurulmuştur. SWIFT’in genel merkezi için Brüksel’in seçilmesi (şimdilerde Brexit ile artık gücünü kaybetmeye başlayan) Londra ve New York arasındaki rekabette uzlaşmanın bir sonucu olmuştur. Esas itibariyle SWIFT’i benimsenmesi kısmen First National City Bank’ın (şimdiki Citibank) 1975’te tescilli mesajlaşma sistemini diğer finansal kuruluşlara dayatma girişimlerine tepki olarak hızlanmıştır.

Swift sadece güvenli bir mesaj taşıyıcısı olup, ne bir banka gibi fon veya müşterilerinin adına hesap yönetmekte ne de mali bilgi depolamaktadır. Swift çok sayıda standartlaşmış farklı amaçlar için farklı mesaj tipleri içermektedir. Her swift mesajı tipi daha önceden belirlenmiştir ve özel bir format içerir. Bütün swift mesajları bu belirlenmiş formlara tabidir, aksi taktirde alıcı banka tarafından reddedilir. Bu sistem üzerinden her gün 40 milyonu aşkın mesaj gönderilmekte ve trilyonlarca dolar şirketler ya da hükümetler arasında el değiştirmektedir.

Swift sisteminde bankadan bankaya mesaj transferi yapılırken swift adresi olarak da bilinen Banka Tanımlama Kodlarının (Bank Identifier Codes – BIC) kodları kullanılır.

Kodlar 8 veya 11 karakterden oluşur. Kodlarda;

  • İlk dört karakter banka kodunu,
  • Sonraki iki karakter ISO ülke kodunu,
  • Sonraki iki karakter yerel kodu
  • (Eğer verilmişse) son 3 karakter ise şube kodunu belirtir (Merkez şube için XXX kullanılır)

Örneğin: Türkiye İş Bankası A.Ş. ‘nin swift Kodu: ISBKTRIS

İlk dört karakter (ISBK) banka kodu olan İş Bankası’nı,

İkinci iki karakter (TR) Türkiye’nin ISO kodunu,

Son iki karakter ise (IS) İstanbul olarak yerel kodu göstermektedir.

Sadece 8 karakter kullanıldığında mesaj ana merkeze giderken, alıcı banka, şubeler veya işleme alanlarını da içeren 11 karakterli kod kullanırsa ödemeler doğrudan ya merkez şubeye ya da belirtilen şubeye gönderilir.

Swift’in Yönetimi ve Alternatifleri

SWIFT’in kârları, üyelerine indirim olarak geri verilmektedir. Ancak yönetim kurulu üyeliği ağ kullanımına göre belirlenmektedir. Yönetim kuruluna en büyük mesajlaşma hacmine sahip altı ülkenin her biri ikişer yönetici atar ve sonraki 10 ülke ise birer yönetici atar. Bu nedenle batılı ülkeler SWIFT’in kararlarında oldukça etkilidir.

Batı ülkeler tarafından global gerginliklerde SWIFT’in silah haline getirilmesi, İran, Rusya ve Çin’i kendi mesajlaşma sistemlerini geliştirmeye itmiştir. Örneğin Rusya’nın sistemi SPFS ve Çin’in CIPS sistemleri gibi. Ancak SPFS’nin yerel ödeme ağırlıklı olması ve operasyonel olarak SWIFT’in gerisinde kalması gelişmesini engellemektedir. Ukrayna’yı işgal girişimi sonrası SWIFT’den dışlanan Rusya’nın MIR ödeme sistemini yaygınlaştırma çabası da artmıştır.  Çin, renminbi cinsinden sınır ötesi ödemeleri kolaylaştırmak ve dolayısıyla bu para biriminin uluslararasılaşmasını teşvik etmek için Sınır Ötesi Bankalar Arası Ödeme Sistemi (CIPS) ile alternatif finansal altyapı inşa ederken bunu SWIFT ile iş birlikçi bir anlayışla yaptığı görülüyor.

Merkeziyetsiz finansın hızla gelişmesine bağlı olarak blok zincirin uluslararası ödeme sistemlerinde kullanımının artması SWIFT’in de yeni arayışlara girmesine neden olmuştur.

Türkiye’de kurumların swift adaptasyonu çok yüksek seviyededir. TCMB de 1989 yılından beri SWIFT üyesi olup, Banka; SWIFT’in Türkiye’deki merkezi veya işleticisi değil, diğer üye bankalar gibi sisteminin bir kullanıcısıdır.

Türkiye Bankalar Birliği bünyesindeki SWIFT Türkiye Kullanıcı Grubu da, ülkemizdeki kullanıcılar ile SWIFT merkezi arasında koordinasyonu sağlamak, SWIFT bünyesinde gerçekleşen/planlanan gelişmeleri Türkiye’deki kullanıcı bankalara sağlıklı bir şekilde aktarmak ve SWIFT sistemi ile ilgili olarak halen bankalar tarafından sürdürülen çalışmaların koordinasyon içerisinde yürütülmesini sağlamak üzere kurulmuştur.

Yayın Tarihi: 02.03.2023

© Bu yazının telif hakkı Utrader’e ait olup, ancak kaynak gösterilmek suretiyle izinsiz olarak kullanılabilir, yayınlanabilir.